ტრუმენ კაპოტე (30 სექტემბერი, 1924, ახალი ორლეანი, ლუიზიანის შტატი - 25 აგვისტო, 1984, ლოს-ანჟელესი) - ამერიკელი მწერალი, ცნობილი მისი 'დოკუმენტური რომანით' (ფრაზა, რომელიც თავად გამოიყენა პირველად ჟურნალიზმში ლიტერატურული ასპექტის შეტანის გამოსახატავად) "In Cold Blood" (ინგლ. ცივსისხლიანი) და ნოველით "Breakfast at Tiffany's" (ინგლ. საუზმე ტიფანისთან). ორივე მათგანი ადაპტირებულია კინოფილმებში. მისი ნამუშევრები ლიტერატურულ სამყაროში კლასიკადაა ქცეული.

ბიოგრაფია

სიყმაწვილე

ტრუმენ კაპოტე დაიბადა ახალ ორლეანში, ლუიზიანას შტატში. დედამისი იყო 17 წლის ლილი მეი, მამა-არკულუს პერსონსი, გამყიდველი. როდესაც კაპოტე იყო ოთხი წლის მისი მშობლები დაშორდნენ, პატარა კაპოტე კი დედამისის ნათესსავებთან გააგზავნეს, მონროვილში, ალაბამას შტატში. იქ, კაპოტეს ზრდიდა დედამისის შორეული ნათსავი ნენი რამბლი ფოლკი. მოგვიანებით უკვე მწერალმა, თავისი აღმზრდელი აღწერა მოთხრობაში "შობის ხსოვნა". მონროვილში ტრუმენი იყო ჰარპერ ლის მეზობელიცა და მეგობარიც. ჰარპერ ლიმ, რომელიც ასევე მწერალი გამოვიდა, თავის წიგნში "კაჭკაჭის მკვლელობა" ტრუმენ კაპოტე განასახიერა დილის პერსონაჟში.

მარტოსულმა კაპოტემ, თვითონ ისწავლა წერა-კითხვა, სანამ სკოლაში შევიდოდა. ხუთი წლის ასაკიდანვე, ტრუმენს თან დაჰქონდა ლექსიკონი და ბლოკნოტი, ათი წლის ასაკში კი უკვე წერდა მოთხრობებს. ამავე პერიოდში მას შეარქვეს ბულდოგი. შესაძლოა, 1930-იანი წლების პოპულარული დეტექტიური ფილმის "ბულდოგ დუმონდთან"-ბულდოგი ტრუმენი, ფონეტიკური მსგავსების გამო

შაბათობით იგი მიდიოდა მონროვილიდან მობილში, ათი წლისამ კი მონაწილეობა მიიღო ბავშვ მწერალთა კონკურსში მოთხრობით "მოხუცი ქალბაქონი ბასიბოდი".

1933 წელს იგი ჩავიდა ნიუ-იორკში დედამისთან და მის მეორე ქმართან ჯოზეფ კაპოტესთან. ჯოზეფ კაპოტემ, რომელიც იყო კუბაში დაბადებული ქსოვილების გადამყიდველი, იშვილა თავისი გერი და დაარქვა ტრუმენ გარსია კაპოტე. რამოდენიმე ხანში, ჯოზეფ კაპოტეს დაბრალდა ფულის გაფლანგვა და ოჯახს მატერიალურად გაუჭირდა. ამის გამო, ისინი იძულებული გახდნენ პარკ ავენიუზე გადასულიყვნენ საცხოვრებლად. 11 წლის ტრუმენმა სერიოზულად დაიწყო მოთხრობების წერა, დღეში სამი საათი. მოგვიანებით იგი იხსენებდა: "11 წლის ასაკში მე დავიწყე მართლაც სერიოზულად წერა. "სეროზულად", ამას ვამბობ იმ თვალსაზრისით, რომ სხვა ბავშვები მიდიოდნენ სახლში, რათა ემეცადინათ პიანინოზე, ვიოლინოზე ან სხვა რამეზე, მე სკოლიდან ვბრუნდებოდი სახლში იმისათვის, რათა მეწერა დღეში სამი საათი. მე აკვიატებული მქონდა წერა". 1935 წელს ტრუმენი შევიდა "ტრინიტის სკოლაში". შემდეგ კი ესწრებოდა "წმინდა იოსების სამხედრო აკადემიაში". 1939 წელს კაპოტეების ოჯახი საცხოვრებლად გრინვიჩში გადავიდა, სადაც კაპოტემ სწავლა განაგრძო გრინვიჩის კოლეჯში. იქ,იგი წერდა სკოლის ორივე სალიტერატურო ჟურნალისთვის: The Green Witch-ისთვის და სკოლის გაზეთისთვის. 1942 წელს, ნიუ იორკში დაბრუნების შემდეგ, მან სწავლა განაგრძო დუაითის სკოლაში, რომელიც დღემდე მისი სახელობისაა.

17 წლის კაპოტემ დაასრულა სწავლა და მუშაობა დაიწყო ჟურნალში ნიუ-იორკერი (ჟურნალი). 1954 წელს ტრუმენის დედა, რომელიც ალკოჰოლზე დამოკიდებული გამხდარიყო, საძილე აბების ზედმეტი დოზით თავი მოიკლა.

პიროვნება

ტრუმენ კაპოტე იყო 160 სმ-სი სიმაღლის და დაუფარავად ჰომოსექსუალი მაშინ, როცა ჰომოსექსუალობა ხელოვანთა წრეში მიღებული იყო, თუმცა მაინც ტაბუდადებულ თემად რჩებოდა. მის პირველ სერიოზულ საყვარელთაგან იყო სმიტის კოლეგიის პროფესორი ნიუტონ არვინი, რომელმაც მიიღო "წიგნის ეროვნული ჯილდო" ჰერმან მელვილის ბიოგრაფიისთვის.

კაპოტეს ჰქონდა მისთვის დამახასიათებელი ხმის მაღალი ტემბრი და მანერული საუბარი. ჰქონდა საკუთარი სტილი და უყვარდა სიცრუეების გავრცელება. ის ხშირად ამტკიცებდა, რომ პირადად იცნობდა ისეთ ადამინებს, რომელთაც ცხოვრებაში არც შეხვედრია. მაგალითად, გრეტა გარბო. აგრეთვე დაუფარავად ამტკიცებდა, რომ ჰქონდა სასიყვარულო კავშირები იმ კაცებთან, ვისზეც ფიქრობდა, რომ იყვნენ ჰეტეროსექსუალები, მათ შორის ეროლ ფლინზე. მას იტაცებდა ურთიერთობა ავტორებთან, კრიტიკოსებთან, ბიზნესის მაგნატებთან, ქველმოქმედებთან, ჰოლივუდისა და თეატრის მსახიობებთან, მეფური წარმომავლობის ხალხთან, არ აქვს მნიშვნელობა ამერიკის შეერთებული შტატებში იქნებოდნენ დაბადებული თუ მის საზღვრებს გარეთ. იგი დიდი ხნის მანძილზე ექიშპებოდა მწერალ გორ ვიდალს. თავისი საყვარელი მწერლების გარდა, კაპოტე ქებას რა იშურებდა სხვა მწერლების მიმართ. ლესი ფოსბური იყო ერთ-ერთი მწერალთაგანი, რომლის ნაწარმოებით მოიხიბლა კაპოტე. ასევე, აღტაცებული იყო ენდი უორჰოლის წიგნით "ენდი უორჰოლის ფილოსოფია: ანიდან ბანიმდე და უკან".

მეგობრობა ჰარპერ ლისთან

კაპოტე მთელი თავისი სიცოცხლის მანძილზე მეგობრობდა ბავშვობის მეგობარ ჰარპერ ლისთან. მეტიც, თავის მოთხრობაში "სხვა ხმები, სხვა ოთახები", იდაბელის პერსონაჟის რეალური პროტოტიპი სწორედ ჰარპერ ლი არის. თავად ჰარპერ ლიმ, კი თავის პულიცერის ორდენოსან წიგნში "მოკლა ჩხიკვი", დილის პერსონაჟი კაპოტეს მსგავსად, ნიჭიერ, შეუპოვარ და არადამაკმაყოფილებელი ოჯახური მდგომარეობის მქონე ადამიანად წარმოაჩინა. კაპოტე, ლოურენს გრობელთან ინტერვიუში ამბობს:

"ქალბატონი და ბატონი ლი, ჰარპერ ლის მშობლები ჩვენთან ძალიან ახლოს ცხოვრობდნენ. ჰარპერი იყო ჩემი საუკეთესო მეგობარი. ოდესმე წაგიკითხავთ მისი წიგნი მოკლა ჩხიკვი? მე ვარ პერსონაჟი იმ წიგნში, რომელშიც მოქმედება ხდება ალაბამას პატარა ქალაქში, სადაც ჩვენ ვცხოვრობდით ბავშვობაში".

საუზმე ტიფანისთან

წიგნში „საუზმე ტიფანისთან: ნოველა და სამი მოთხრობა“ კაპოტემ გაააერთიანა ნოველა „საუზმე ტიფანისთან“ და სამი მოთხრობა: „ყვავილევის სახლი“, „ბრილიანტის გიტარა“ და „შობის ხსოვნა“. ნოველის, „საუზმე ტიფანისთან“, მთავარი პერსონაჟი არის ჰოლი გოლითლი, რომელიც კაპოტეს შეთხზულ ბელეტრისტულ პერსონაჟთაგან გამორჩეულია, ხოლო ნოველის პროზის სტილით მოხიბლულმა ნორმან მეილერმა კაპოტეს უწოდა: „ჩემი თაობის ყველაზე სრულყოფილი მწერალი“.

თავად კაპოტემ როი ნიუქუისტთან (ქაუნტერფოინთ, 1946) ინტერვიუში განაცხადა:

„მე ვფიქრობ, რომ აქამდე მქონდა ორი წარმატება. ერთი იყო ის, რომ ადრე განვვითარდი. ახალგაზრდა ადამიანი, რომელმაც მოასწრო და გამოსცა მთელი სერია წიგნებისა, რომლებიც იყო შთამბეჭდავი. მე შემიძლია წავიკითხო ისინი, როგორც სხვისი ნაწერები და შევაფასო, როგორც საუკეთესო... ჩემი მეორე წარმატება უკვე დაიწყო. ვფიქრობ, რომ ეს წინსვლა დაიწყო საუზმე ტიფანისთან გამოქვეყნებისთანავე. იგი სხვა გადმოსახედიდან არის დაწერილი, დაწერილია განსხვავებული ხარისხის პროზით. აშკარაა, რომ პროზა არის განვითარებადი-იგი ხდება უფრი ნათელი და მსუბუქი. თუმცა მე მაინც მგონია, რომ ვერსად მივაღწიე იმას, რისკენაც მივილტვი, სადაც მსურს, რომ მივიდე, ამის მიღწევა ძალიან ძნელია. იქნებ ეს ახალი წიგნი არის მიზანთან ყველაზე ახლოს ახლოს“.

გარდაცვალება

ტრუმენ კაპოტე გარდაიცვალა ლოს-ანჯელესში 1984 წლის 25 აგვისტოს 59 წლის ასაკში.

გამომძიებლის თქმით სიკვდილის მიზეზი გახდა: "ღვიძლის დაავადება გამოწვეული მრავალგზის მოწამვლით". იგი დაიღუპა თავისი ძველი მეგობრის ჯოანა კარსონის სახლში. ჯოანა იყო ცნობილი ამერიკელი წამყვანის ჯონ კარსონის ცოლი. თავად კაპოტე მრავალჯერ ყოფილა კასონის ღამის შოუს სტუმარი. კაპოტე დაკრძალეს უესტვუდის მემორიალურ სასაფლაოზე, ლოს ანჟელესში, თავისი ხანგრძლივი კომპანიონის ჯეკ დანფის გვერდით. დანფი დაიღუპა 1992 წელს, 1994 წელს კი მისი და კაპოტეს ფერფლი მიმოფანტეს ბრიჯჰემფტონსა და მაგ-ჰარბორს შორის, ლონგ-აილენდზე. კაპოტე საკუთრებას ფლობდა პალმ სფრინგსა და შვეიცარიაში, სადაც ძირითადად სეზონურად ჩადიოდა ჯეკ დანფი, და მთავარი რეზიდენცია გაერთიანებული ერების პლაზაზე, ნიუ იორკში. კაპოტეს სურვილი აღსრულდა დანფის სიკვდილის შემდგომ, როცა დაარსდა სხვადასხვა პრიხზები და გრანტები ლიტერატურის განსავითარებლად, მათ შორის "ლიტერატურის კრიტიციზმის ტრუმენ კაპოტეს სახელობის ჯილდო ნიუტონ არვინის მახსოვრობაში", რომელიც არამარტო კაპოტეს, ნიუტონ არვინის მიმართ პატივის მიგება იყო. კრიტიკოსის მიმართ, რომელიც იძულებული გახდა დაეტოვებინა სმიტის კოლეგია გამომჟღავნდა რა მისი ჰომოსექსუალობა.

კაპოტეს სიკვდილის შემდგომ ახალგაზრდა მწერალმა გორ ვიდალმა აღწერა მისი გარდაცვალება "კარგი კარიერისკენ სვლა".

შრომები კაპოტეს შესახებ

დოკუმენტური ფილმები

"ტრუმენისგან სიყვარულით"(1966), ასე დაასათაურეს 29 წუთიანი დოკუმენტური ფილმი კაპოტეს შესახებ ფილმის რეჟისორებმა: დევიდ და ალბერტ მაილსებმა და შარლოტა ზუერინმა. ფილმში მოქმედება ხდება კაპოტეს სახლში ლონგ-აილენდზე, სადაც ინტერვიუს წერს  ნიუსუიკის  ჟურნალისტთან და საუბრობს მოთხრობის "ცივსისხლიანის" შესახებ. მეორე ფილმი კაპოტეს შესახებ, "სტუმრობა ტრუმენ კაპოტესთან", გადაიღეს ეროვნული სასწავლო ტელევიზიის დაკვეთით, რომელმაც მთელს მის სამაუწყებლო ტელექსელებში აჩვენა ფილმი. "ტრუმენ კაპოტე:მცირე ტერორი" არის მომდევნო დოკუმენტური ფილმი, რომელიც გადაიცა 2004 წლის 26 აპრილს ბიოგრაფიული ფილმების სერიებში. 2005 წელს კი ფილმის DVD ვერსიაც გამოვიდა.

მხატვრული ფილმები

კაპოტეს ბავშვობა აღწერილია თავის მოთხრობაში "შობის ხსოვნა"(1956), რომელიც ადაპტირებული არის სატელევიზიო ჩვენებისთვის და თავადვე ახმოვანებს. ფილმი, რომლის რეჟისორიც იყო ფრენკ პერი, გამოვიდა 1966 წლის 21 დეკემბერს. მონაწილეობდა ჯერალდინ პეიჯი. ფილმმა ემის ჯილდო დაიმსახურა. ტელემოთხრობა მოგვიანებით გაერთიანდა პერის ფილმ-ტრილოგიაში ("კაპოტეს ტრილოგია",1969), რომელიც ასევე შეიცავდა "მირიამსა" და "სამოთხის ბილიკებს შორის". სატელევიზიო ფილმი ტრუმენ კაპოტეს "შობის ხსოვნა" არის რეჟისორ გლენ ჯორდანის 1997 წლის ახალი გადაღება, რომელშიც თამაშობენ პერი დიუკი და ფაიფერ ლორი.

1961 წელს ბლეიქ ედუარდსმა გადაიღო ფილმი ნოველის, "საუზმე ტიფანისთან", მიხედვით. ჰოლი გოლითლის როლს კი ასრულებდა ოდრი ჰეპბერნი. ბევრი თანხმდება, რომ ეს როლი იყო მისი კარიერისთვის ერთ-ერთი განმსაზღვრელი, თუმცა კაპოტე არ დათანხმდა იგი ფართო აუდიტორიისთვის ეჩვენებინათ.

კაპოტე ახმოვანებს თავის მოთხრობას "მადლიერი სტუმრები", რომელიც არის გაგრძელება მოთხრობისა "შობის ხსოვნა". რეჟისორი ფრენკ პერია, ხოლო ჯერალდინ ფეიჯმა ისევ მოიგო ემის ჯილდო საათიან ტელემოთხრობაში.

ცივსისხლიანი ორჯერ არის ფილმად ადაპტირებული. პირველად 1967 წელს რიჩარდ ბრუკსმა გადაიღო "ცივსისხლიანი", მთავარ როლებში რობერტ ბლეიკი და სკოტ უილსონი მონაწილეობდნენ. ფილმის გადაღება კანზასის ტერიტორიაზე მიმდინარეობდა. მეორედ კი 1996 წელს ერიკ რობერტსისა და ენტონი ედუარდსის მონაწილეობით "ცივსისხლიანის" მცირე სერიები გადაიღო ჯონატან კაპლანმა.

ნეილ სიმონის ფილმში მკვლელობა სიკვდილით (1976), კაპოტე ასარულებს ერთ-ერთ მთავარ როლს. კაპოტეს კინოგმირი ლიონელ ტვეინი, ეული მილიონერი, თავისთან სადილად პატიჟებს მსოფლიოში განთქმულ დეტექტივებს მკვლელობის გამოსარკვევად. ნამუშევარმა მას ოქროს გლობუის შესძინა. ლიონელ ტვეინი არის ძალზე კრიტიკული დეტექიური ნაწარმოებების მიმართ.

ვუდი ალენის ფილმში, "ენი ჰოლი", არის სცენა სადაც ელვაი და ენი აკვირდებიან პარკში გამვლელებს. ელვაი ამბობს: "შეხედე, ვიღაც არის გამარჯვებული ტრუმენ კაპოტესთან მსგავსების შეჯიბრში". გამვლელი სინამდვილეში არის ტრუმენ კაპოტე, რომელიც ფილმში ანაზღაურების გარეშე მიიღებს მონაწილეობას.

"სხვა ხმები, სხვა ოთახები", გადაიღო დევიდ სპეკმა 1995 წელს, მთავარ როლში ჯოელ სანსომი.